De hiërarchische organisatie heeft zijn langste tijd gehad, nietwaar? Het harkjesmodel met bovenin een baas is in veel werkomgevingen niet meer effectief. In dergelijke organisaties (zo weet ik uit ervaring) hebben sommige medewerkers de neiging om bij veranderingen op de werkvloer het zogenaamde BOHICA-effect te laten zien. (Bend Over Here It Comes Again) Een metafoor voor medewerkers die niet meedoen bij veranderprocessen. Ze buigen dan (figuurlijk natuurlijk) voorover om een naderende torpedo met veranderongemak te vermijden. Actief meedoen om een verbetering in te zetten doen ze niet. Tegenwerken vaak wel. Ondermijnend of niet? In ieder geval onwenselijk.
Functioneren in een netwerkorganisatie
In omgevingen die gebaseerd zijn op zelfsturing is dit duikgedrag minder vaak aan de orde. In zelfsturende omgevingen nemen medewerkers vanuit een intrinsieke motivatie doorgaans zelf de regie voor hetgeen ze opleveren. Zelfsturing-concepten zijn daarmee als het ware zelfreinigend. Zelfsturing betekent in feite functioneren in een netwerkorganisatie. Je wordt er uitgedaagd een actieve bijdrage te leveren en “doet niet meer mee als je niet meedoet!” Dus eigenlijk ben ik wel een fan van een zekere vorm van zelfsturing. Mensen in dat soort omgevingen werken immers vanuit een ander soort gedrevenheid. Dat levert meer kwaliteit in het werk en blije medewerkers op. Niet onbelangrijk overigens in een krappe arbeidsmarkt.
Mensen zijn nu eenmaal hiërarchische wezens
In een artikel op de site Management Impact, kwam ik de opvatting van Danielle Braun tegen. Ze gelooft niet in zelfsturende teams en organisaties waar helemaal geen leiding meer is. Mensen zijn volgens haar nou eenmaal hiërarchische wezens.
In zekere zin kan ik haar gedachtenlijn wel volgen. Helemaal geen leiding is een uiterste variant. Die heb ik in de praktijk ook nog nergens echt zien functioneren.
Zelfsturing vormgeven met proceseigenaren
De vraag is echter hoe je zelfsturing slagvaardig kunt inrichten. Dat zou je kunnen doen met de inzet van proceseigenaren. Medewerkers die de taak hebben om een proces of programma tot een goed einde te brengen. Resultaten bereiken ze met het betrekken van de juiste medewerkers. Het resultaat komt dan vanzelf.
Een voorwaarde daarbij is dat er een gemeenschappelijk doel is waar medewerkers hun motivatie aan kunnen ontlenen. In veel organisaties vind je die terug in een kaderbrief of een beleidsnotitie. De proceseigenaar wordt met het uitdragen organisatiespeerpunten logischerwijs een belangrijke aanjager van zelfsturing. Helemaal geen leiding in organisaties werkt daarom niet. Zelfsturing onder voorwaarden wel…